Chắc hẳn thuật ngữ mentor hay mentee là cụm từ phổ biến đang được mọi người quan tâm. Môi trường công việc đang chuyển đổi nhanh chóng, và việc có một mentor đúng đắn sẽ giúp cá nhân thích ứng và phát triển trong môi trường này một cách hiệu quả nhất. Vậy mentor là gì? Vai trò của họ trong quá trình làm việc là gì? Hãy cùng Jobsnew giải đáp thuật ngữ này nhé!
1. Mentor là gì?
1.1 Định nghĩa và sự cần thiết của mentor
Mentoring là một quá trình tương tác giữa hai cá nhân: người có kinh nghiệm và kiến thức (gọi là mentor) và người mới bắt đầu hoặc muốn phát triển trong một lĩnh vực cụ thể (gọi là mentee). Trong quá trình này, mentor cung cấp sự hướng dẫn, tư vấn và chia sẻ kinh nghiệm để giúp mentee phát triển kỹ năng, nắm bắt cơ hội và đạt được mục tiêu cá nhân hoặc nghề nghiệp.
Mentor (người cố vấn hay người hướng dẫn) đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ và định hình sự thành công của mentee. Họ thường là một người có kinh nghiệm, kiến thức sâu rộng trong lĩnh vực mong muốn và sẵn lòng chia sẻ, tạo điều kiện cho sự phát triển của mentee. Mối quan hệ mentor – mentee thường được xây dựng trên sự tôn trọng, sự tin tưởng và cam kết từ cả hai bên.
1.2 So sánh giữa mentor và coach
Nhiều người thường nhầm lẫn giữa mentor và coach vì họ đều là những người hỗ trợ quan trọng trong sự phát triển cá nhân. Tuy nhiên họ lại có sự khác biệt như sau:
- Thời gian: Mentoring có thời hạn dài hơn, thường kéo dài từ 1 – 2 năm hoặc thậm chí lâu hơn. Trong khi đó mối quan hệ coaching – coachee thường mất tối đa 6 tháng hoặc 1 năm để tập trung vào một mục tiêu cụ thể hoặc vấn đề nhất định. Tuy nhiên cả 2 cách huấn luyện có thể kéo dài lâu hơn tùy vào thỏa thuận của đôi bên.
- Mục tiêu: Mentoring tập trung đến sự phát triển toàn diện về chuyên môn ở hiện tại và tương lai của mentee. Còn huấn luyện coaching hướng đến việc nâng cao hiệu suất của coachee.
- Phương pháp: Mentoring thường sử dụng các cuộc trò chuyện mang tính chất thân mật. Mối quan hệ thường dựa trên sự chia sẻ kinh nghiệm và lắng nghe tùy theo nhu cầu và mức độ cần thiết của mentee. Trong khi đó, các lớp học coaching được lên lịch định kỳ, có thể hàng tuần hàng tháng.
2. Công việc và nhiệm vụ của một mentor
2.1 Hướng dẫn và định hướng nghề nghiệp
Mỗi người đều nên xác định hướng đi cá nhân nhưng lại xuất hiện nhiều người chưa tận dụng được hết năng lực để đi đúng đường. Vì thế, công việc của người đi trước là xuất hiện với vai trò là người truyền lửa. Để đưa ra định hướng lại mindset và con đường phát triển sự nghiệp, họ cần dựa trên tính cách và điểm mạnh của người được chỉ dẫn. Từ đó, người được chỉ dẫn có thể phát huy toàn bộ tài năng của mình để đạt thành công.
Lợi ích của việc có mentor để hướng dẫn và định hướng nghề nghiệp:
- Tiết kiệm thời gian và công sức: Mentoring giúp bạn tiết kiệm thời gian và công sức trong quá trình phát triển sự nghiệp.
- Học hỏi từ những người có kinh nghiệm: Người hướng dẫn sẽ chia sẻ kinh nghiệm và bài học học được từ quá trình làm việc của họ với bạn.
- Tránh mắc phải những sai lầm thường gặp: Người hướng dẫn sẽ giúp bạn tránh mắc phải những sai lầm thường gặp trong quá trình phát triển sự nghiệp.
- Nhận được lời khuyên và hỗ trợ khi cần thiết: Người hướng dẫn sẽ luôn sẵn sàng để cung cấp lời khuyên và hỗ trợ bạn khi cần thiết.
- Tăng khả năng đạt được mục tiêu: Người hướng dẫn sẽ giúp bạn tăng khả năng đạt được mục tiêu nghề nghiệp của bạn.
2.2 Hỗ trợ phát triển kỹ năng và nâng cao năng lực
Cố vấn chia sẻ kinh nghiệm và lời khuyên từ quãng đường nghề nghiệp của mình, giúp người được cố vấn hiểu rõ hơn về ngành nghề, thị trường lao động và những thách thức mà họ có thể gặp phải. Họ tư vấn và đề xuất các bước cụ thể để người được cố vấn đạt được mục tiêu nghề nghiệp, tạo ra kế hoạch hành động cụ thể và hỗ trợ trong việc xây dựng mạng lưới quan hệ trong lĩnh vực làm việc.
Hơn nữa, cố vấn cung cấp phản hồi xây dựng về hiệu suất làm việc của người được cố vấn và khuyến khích phát triển các phẩm chất lãnh đạo và kỹ năng mềm cần thiết cho sự thành công trong nghề nghiệp.
3. Phẩm chất và kỹ năng cần có ở một mentor
3.1 Dày dặn kinh nghiệm và hiểu biết sâu rộng
Kinh nghiệm làm việc trong lĩnh vực cụ thể giúp người hướng dẫn hiểu rõ về những thách thức và cơ hội mà người được hướng dẫn có thể gặp phải trong sự nghiệp của họ. Sự hiểu biết sâu rộng giúp người hướng dẫn không chỉ hỗ trợ người được hướng dẫn với các vấn đề chuyên môn mà còn trong việc phát triển kỹ năng cá nhân và xây dựng sự tự tin.
Sự hiểu biết sâu rộng giúp những người dày dặn kinh nghiệm này trở thành một nguồn động viên và định hướng đáng tin cậy cho người được hướng dẫn. Do đó, sự tận tâm và am hiểu từ họ cũng tạo ra một môi trường học tập và phát triển tích cực, giúp mentee tăng cường khả năng tiếp thu và áp dụng kiến thức.
3.2 Kỹ năng giao tiếp và lắng nghe
Một mentor giỏi cũng là người giao tiếp tốt và lắng nghe giỏi. Kỹ năng giao tiếp của người cố vấn cũng đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng một mối quan hệ hỗ trợ tích cực. Người hướng dẫn cần phải lắng nghe mentee một cách chân thành và không đánh giá, tránh ảnh hưởng đến cái tôi của họ. Từ đó hiểu rõ hơn về nhu cầu, mong muốn của mentee. Sự lắng nghe tôn trọng giúp mentee cảm thấy được quan tâm và hỗ trợ, từ đó tạo ra một môi trường mở cửa và thoải mái để học hỏi tiến bộ.
3.3 Khả năng truyền cảm hứng và động viên
Người có kinh nghiệm và kiến thức có thể truyền cảm hứng bằng cách chia sẻ những câu chuyện thành công, động viên và những thành công trong sự nghiệp của mình. Sự truyền cảm hứng của những người giàu kinh nghiệm này giúp thế hệ tiếp nối tin vào khả năng của mình và khích lệ họ vượt qua những khó khăn công việc.
Mentor không chỉ động viên khi mentee gặp khó khăn mà còn khi họ đạt được những thành tựu nhỏ, giúp họ cảm thấy được đánh giá và động viên để tiếp tục phát triển.
4. Các hình thức mentoring phổ biến
4.1 Mentoring 1:1
Mentoring 1-1 là một hình thức mentorship trong đó một người cố vấn làm việc với một người được cố vấn một cách cá nhân và trực tiếp. Trong mô hình này, người hướng dẫn và người được hướng dẫn thiết lập một mối quan hệ độc nhất với nhau, nơi mà người được hướng dẫn nhận được sự tư vấn, hỗ trợ và hướng dẫn từ người có kinh nghiệm một cách riêng biệt và tập trung.
4.2 Mentoring theo nhóm
Mentoring theo nhóm là một hình thức mentorship trong đó một nhóm người được hướng dẫn được hỗ trợ và hướng dẫn bởi một nhóm người hướng dẫn. Mentoring theo nhóm mang lại nhiều lợi ích, bao gồm việc chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm giữa các thành viên của nhóm, khuyến khích sự tương tác và học hỏi qua các trải nghiệm của nhau.
4.3 Peer mentoring
Peer mentoring là mô hình trong đó một cá nhân được hỗ trợ và hướng dẫn bởi một người đồng trang lứa hoặc một nhóm đồng trang lứa có kinh nghiệm tương tự. Trong peer mentoring, mối quan hệ mentor – mentee xây dựng trên sự chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm và hỗ trợ giữa các đối tác cùng tuổi hoặc cùng trình độ.
Hình thức này giúp tăng cường sự hợp tác và gắn kết các thành viên trong nhóm lại với nhau, hỗ trợ cùng phát triển. Hơn thế nữa, peer mentoring giúp các thành viên rèn luyện kỹ năng giao tiếp, lắng nghe, thấu hiểu và giải quyết vấn đề cùng nhau; học hỏi từ kinh nghiệm và quan điểm của nhau, từ đó có nhiều góc nhìn và ý tưởng mới.
4.4 Mentoring trực tuyến
Mentoring trực tuyến là một hình thức mentorship được thực hiện thông qua các công nghệ trực tuyến như email, tin nhắn, cuộc gọi video, hoặc các nền tảng hợp tác trực tuyến. Trong mentoring trực tuyến, vai trò của người hướng dẫn và người được hướng dẫn sẽ tương tác và giao tiếp với nhau qua mạng internet mà không cần phải gặp mặt trực tiếp.
Mentoring trực tuyến mang lại nhiều lợi ích, bao gồm sự linh hoạt trong việc thiết lập lịch trình và thời gian gặp gỡ, khả năng tiếp cận với các cố vấn có uy tín ở bất kỳ nơi đâu trên thế giới cùng khả năng giao tiếp liên tục và dễ dàng qua các phương tiện trực tuyến.
4.5 Mentoring đảo ngược
Mentoring đảo ngược là hình thức người trẻ tuổi, thường là nhân viên mới hoặc người có kiến thức chuyên môn đặc biệt, hướng dẫn và chia sẻ kiến thức với người có kinh nghiệm và vị trí cao hơn trong tổ chức.
Người trẻ tuổi hoặc có kiến thức chuyên môn đặc biệt thường đóng vai trò người hướng dẫn, chia sẻ thông tin mới nhất, kỹ năng công nghệ, hoặc góc nhìn mới với người có kinh nghiệm và vị trí cao hơn. Hình thức này có thể thu hẹp khoảng cách thế hệ; tạo cầu nối giữa các thế hệ, giúp họ hiểu nhau hơn và xóa bỏ những rào cản trong giao tiếp. Ngoài ra người hướng dẫn có cơ hội chia sẻ ý tưởng sáng tạo, khuyến khích thế hệ trước đổi mới và thích nghi với môi trường làm việc năng động.
4.6 Mentoring tốc độ
Mentoring tốc độ cung cấp cơ hội gặp gỡ và trò chuyện với nhiều mentor trong một khoảng thời gian ngắn, thường chỉ trong vài phút hoặc một vài lần gặp gỡ ngắn ngủi. Trong mentoring tốc độ, các buổi gặp gỡ thường được tổ chức như các sự kiện hoặc buổi hội thảo, trong đó các mentor và mentee có thể quen biết và trao đổi ý kiến trong các phiên gặp gỡ ngắn. Mỗi mentee thường sẽ di chuyển qua các “bàn” hoặc “góc” khác nhau để gặp gỡ thế hệ đi trước với nhiều kinh nghiệm khác nhau và tìm kiếm sự tư vấn và hỗ trợ từ mỗi người.
5. Tìm kiếm và chọn mentor phù hợp
5.1 Nguồn tìm kiếm mentor
Tìm kiếm một người có kinh nghiệm trong lĩnh vực cụ thể phù hợp có thể là một phần quan trọng trong việc phát triển cá nhân và nghề nghiệp. Một trong những nơi để tìm kiếm là nơi làm việc hiện tại hoặc qua mạng lưới quan hệ. Đây có thể là các đồng nghiệp, cấp trên hoặc các người có kinh nghiệm và kiến thức trong lĩnh vực mà bạn quan tâm.
Bạn cũng có thể sử dụng LinkedIn, các nền tảng kết nối như (Mentori, YOUTH+ Mentor, VME Connect, v.v) hoặc nếu bạn đang ở trình độ đại học có thể tham khảo tham gia các câu lạc bộ sinh viên liên quan đến lĩnh vực bạn quan tâm và tìm kiếm người đi trước trong câu lạc bộ. Việc xây dựng mạng lưới quan hệ trong các sự kiện ngành nghề, hội thảo, hoặc qua các nền tảng mạng xã hội chuyên ngành cũng là một cách hiệu quả để tìm kiếm người hướng dẫn phù hợp nhu cầu.
5.2 Tiêu chí lựa chọn mentor
Để tìm kiếm một người hướng dẫn phù hợp, mentee cần đưa ra những tiêu chí phù hợp với nhu cầu cá nhân. Thứ nhất, kinh nghiệm và kiến thức chuyên môn của người có chuyên môn là yếu tố cơ bản. Những người định hướng này cần phải có sự am hiểu sâu rộng về lĩnh vực hoặc ngành nghề mà bạn quan tâm hoặc muốn phát triển. Sự hiểu biết sâu sắc và kinh nghiệm thực tế để cung cấp những lời khuyên và hướng dẫn có giá trị là vai trò của người hướng dẫn cần chú trọng.
Thứ hai, kỹ năng giao tiếp và tương tác của mentor là yếu tố quyết định. Cố vấn cần có khả năng giao tiếp tốt và lắng nghe tận tình. Họ cần hiểu rõ về những nhu cầu và mục tiêu của bạn và có khả năng truyền đạt thông điệp một cách rõ ràng và tích cực.
Cuối cùng, người chia sẻ cần có khả năng động viên và thúc đẩy bạn trong quá trình phát triển cá nhân và nghề nghiệp. Sự động viên và hỗ trợ giúp bạn tăng cường sự tự tin và quyết tâm trong việc đạt được mục tiêu của mình.
6. Thách thức và cơ hội trong nghề mentor
6.1 Thách thức đối với mentor
Mentorship không chỉ là việc truyền đạt kiến thức và kinh nghiệm mà còn là một thử thách đối với người hướng dẫn. Họ cần quản lý thời gian và cam kết, xây dựng một mối quan hệ đồng thuận và tương tác tích cực với mentee, cũng như phải có kỹ năng giao tiếp và lắng nghe tốt để hiểu rõ nhu cầu của mentee. Người hướng dẫn cần phải cam kết thời gian để hướng dẫn và hỗ trợ người được hướng dẫn. Và vì quá trình mentoring có thể kéo dài trong một thời gian dài, đòi hỏi người hướng dẫn cần kiên nhẫn và tận tâm.
Bên cạnh, người hướng dẫn còn có thể gặp phải một số thách thức khác như:
- Khó khăn trong việc tìm kiếm mentee phù hợp: Người hướng dẫn cần tìm kiếm mentee có cùng mục tiêu và giá trị với mình.
- Khó khăn trong việc đánh giá hiệu quả mentoring: Việc đánh giá hiệu quả mentoring có thể khó khăn và chủ quan.
- Khó khăn trong việc duy trì mối quan hệ với mentee: Mối quan hệ giữa mentor và mentee có thể gián đoạn do nhiều yếu tố như thay đổi công việc hoặc chuyển nơi ở.
Ngoài ra, việc định hướng và hỗ trợ mentee trong việc xác định và đạt được mục tiêu cá nhân và nghề nghiệp cũng là một thách thức khác mà người hướng dẫn thường phải đối mặt. Để vượt qua những thách thức này, người hướng dẫn cần có sự kiên nhẫn, sự linh hoạt và sẵn lòng học hỏi và phát triển bản thân trong quá trình tương tác với mentee.
6.2 Cơ hội phát triển và mở rộng sự nghiệp
Mentorship là cơ hội để người hướng dẫn phát triển kỹ năng lãnh đạo và giảng dạy. Việc hướng dẫn, thúc đẩy và hỗ trợ mentee giúp họ rèn luyện khả năng quản lý và hướng dẫn một nhóm cũng sẽ nâng cao khả năng truyền đạt kiến thức.
Mentorship mở ra cơ hội mở rộng mạng lưới quan hệ của người đi trước. Thông qua làm việc với người mới vào ngành và hợp tác với các đồng nghiệp khác, họ có thể tạo ra các mối quan hệ mới trong ngành nghề và mở rộng mạng lưới quan hệ của mình.
Kết luận
Tóm lại, mentor là một cá nhân có kinh nghiệm và kiến thức sâu rộng trong một lĩnh vực cụ thể, sẵn lòng chia sẻ và hướng dẫn những người mới vào ngành hoặc người khác cần sự hỗ trợ. Vai trò của họ không chỉ là cung cấp kiến thức chuyên môn mà còn là người hướng dẫn, truyền đạt kinh nghiệm cho người được hướng dẫn.
Theo dõi ngay để đọc nhiều bài viết hay khác tại Jobsnew Blog bạn nhé!
