Kiểm toán nội bộ là khái niệm không còn xa lạ với các doanh nghiệp hiện nay. Đây là hoạt động quan trọng nhằm đảm bảo tính minh bạch và chính xác của thông tin tài chính, giúp doanh nghiệp kiểm soát rủi ro và nâng cao hiệu quả hoạt động. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều người chưa hiểu rõ về khái niệm này trong hoạt động kinh doanh. Bài viết này Jobsnew sẽ giải đáp thắc mắc “kiểm toán nội bộ là gì” và đi sâu vào vai trò, lợi ích quan trọng của nó trong hoạt động doanh nghiệp.
1. Kiểm toán nội bộ là gì?
1.1. Định nghĩa kiểm toán nội bộ
Theo tiêu chuẩn kiểm toán nội bộ của Việt Nam, kiểm toán nội bộ (KTNB) được định nghĩa là “hoạt động độc lập và khách quan nhằm đánh giá và cải thiện hiệu quả của hoạt động kiểm soát nội bộ, quản lý rủi ro và quản trị doanh nghiệp”. Đây là hoạt động được thực hiện bởi các chuyên gia KTNB trong doanh nghiệp, với mục tiêu đảm bảo tính minh bạch và chính xác của thông tin tài chính, giúp doanh nghiệp kiểm soát rủi ro và nâng cao hiệu quả hoạt động.
1.2. Quy trình kiểm toán nội bộ
Quy trình kiểm toán nội bộ bao gồm các bước sau:
- Xác định mục tiêu và phạm vi kiểm toán: Trong bước này, các chuyên gia KTNB sẽ xác định mục tiêu và phạm vi kiểm toán dựa trên yêu cầu và mong muốn của doanh nghiệp.
- Thu thập dữ liệu và thông tin: Các chuyên gia KTNB sẽ thu thập dữ liệu và thông tin liên quan đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, bao gồm các hồ sơ, tài liệu, chứng từ và thông tin từ các bộ phận khác trong doanh nghiệp.
- Phân tích và đánh giá dữ liệu: Sau khi thu thập được dữ liệu, các chuyên gia KTNB sẽ phân tích và đánh giá tính chính xác và đầy đủ của dữ liệu này.
- Thực hiện kiểm toán nội bộ: Bước này là quá trình kiểm tra và đánh giá các hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp theo các tiêu chuẩn và quy định hiện hành.
- Lập báo cáo kiểm toán nội bộ: Sau khi hoàn thành quá trình kiểm toán, các chuyên gia sẽ lập báo cáo với những kết luận và đề xuất cải thiện cho doanh nghiệp.
- Theo dõi và đánh giá hiệu quả: Cuối cùng, các chuyên gia KTNB sẽ theo dõi và đánh giá hiệu quả của các biện pháp cải thiện đã được áp dụng sau quá trình kiểm toán.
1.3. Tổ chức bộ máy kiểm toán nội bộ
Tại mỗi doanh nghiệp, bộ máy KTNB được tổ chức và hoạt động theo một cách riêng biệt, tùy thuộc vào quy mô và cấu trúc của doanh nghiệp. Tuy nhiên, theo tiêu chuẩn kiểm toán nội bộ của Việt Nam, bộ máy KTNB bao gồm các thành phần sau:
- Trưởng bộ phận kiểm toán nội bộ: Người đứng đầu bộ phận KTNB có trách nhiệm tổ chức và điều hành hoạt động KTNB trong doanh nghiệp.
- Các nhân viên KTNB: Là những người thực hiện công việc KTNB dưới sự hướng dẫn của trưởng bộ phận.
- Ban giám đốc: Chịu trách nhiệm về việc tổ chức và triển khai hoạt động kiểm soát nội bộ trong doanh nghiệp.
- Hội đồng quản trị: Đảm bảo tính minh bạch và chính xác của thông tin tài chính và hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.
2. Vai trò và quyền hạn của kiểm toán nội bộ
2.1. Chức năng của kiểm toán nội bộ
Vai trò chính của kiểm toán nội bộ là đảm bảo tính minh bạch và chính xác của thông tin tài chính và hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Ngoài ra, KTNB còn có các chức năng sau:
- Đánh giá hiệu quả của hệ thống kiểm soát nội bộ: KTNB sẽ đánh giá hiệu quả của hệ thống kiểm soát nội bộ hiện tại và đề xuất các biện pháp cải thiện nếu cần thiết.
- Đưa ra khuyến nghị và giải pháp cải thiện: Dựa trên kết quả kiểm toán, KTNB sẽ đưa ra các khuyến nghị và giải pháp cải thiện để giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu quả hoạt động.
- Giám sát việc thực hiện các biện pháp cải thiện: Sau khi đưa ra khuyến nghị và giải pháp cải thiện, KTNB sẽ theo dõi và giám sát việc thực hiện để đảm bảo tính hiệu quả của các biện pháp này.
2.2. Phạm vi công việc của kiểm toán nội bộ
Một tin tuyển dụng kiểm toán nội bộ sẽ bao gồm rất nhiều thông tin như yêu cầu đối với ứng viên, chính sách phúc lợi, cơ hội thăng tiến và môi trường làm việc. Trong đó, phần mô tả công việc cụ thể mà một nhân sự KTNB sẽ phải đảm nhận nếu trúng tuyển là điều cần quan tâm nhất. Để đánh giá năng lực của mình để xem có phù hợp với vị trí ứng tuyển hay chưa, thì bạn có thể tham khảo phạm vi công việc của một kiểm toán viên nội bộ dưới đây:
- Kiểm tra tính chính xác và đầy đủ của thông tin tài chính: KTNB sẽ kiểm tra tính chính xác và đầy đủ của thông tin tài chính trong báo cáo tài chính của doanh nghiệp.
- Đánh giá hiệu quả của hệ thống kiểm soát nội bộ: KTNB sẽ đánh giá hiệu quả của hệ thống kiểm soát nội bộ hiện tại và đề xuất các biện pháp cải thiện nếu cần thiết.
- Kiểm tra tính hợp lý và hiệu quả của hoạt động kinh doanh: KTNB sẽ kiểm tra tính hợp lý và hiệu quả của hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, từ đó đưa ra các khuyến nghị và giải pháp cải thiện.
- Đánh giá mức độ tuân thủ các quy định pháp luật: KTNB sẽ đánh giá mức độ tuân thủ các quy định pháp luật liên quan đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.
2.3. Nguyên tắc đạo đức nghề nghiệp cơ bản
Trong quá trình thực hiện công việc, các chuyên gia kiểm toán nội bộ phải tuân thủ những nguyên tắc đạo đức nghề nghiệp cơ bản sau:
- Độc lập: Các kiểm toán viên phải hoàn toàn độc lập trong việc thực hiện công việc, không bị ảnh hưởng bởi bất kỳ yếu tố nào khác.
- Trung thực và minh bạch: Kiểm toán viên phải trung thực và minh bạch trong việc thu thập và đánh giá dữ liệu, thông tin và kết quả kiểm toán.
- Bảo mật thông tin: Kiểm toán viên phải đảm bảo tuyệt đối bảo mật thông tin liên quan đến doanh nghiệp và không được tiết lộ cho bất kỳ bên thứ ba nào.
- Tôn trọng quyền riêng tư: Kiểm toán viên phải tôn trọng quyền riêng tư của cá nhân và tổ chức trong quá trình thực hiện công việc.
3. Lợi ích và kết quả của Kiểm toán nội bộ
3.1. Lợi ích của kiểm toán nội bộ trong sự phát triển của doanh nghiệp
Kiểm toán nội bộ mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp, bao gồm:
- Đảm bảo tính minh bạch và chính xác của thông tin tài chính: Kiểm toán nội bộ giúp đảm bảo tính minh bạch và chính xác của thông tin tài chính, từ đó giúp doanh nghiệp có thể cung cấp thông tin chính xác và đầy đủ cho các bên liên quan.
- Nâng cao hiệu quả hoạt động: Qua việc đánh giá hiệu quả của hệ thống kiểm soát nội bộ và hoạt động kinh doanh, KTNB giúp doanh nghiệp tìm ra những điểm yếu và đưa ra các giải pháp cải thiện để nâng cao hiệu quả hoạt động.
- Tăng cường khả năng kiểm soát rủi ro: Kiểm toán nội bộ giúp doanh nghiệp xác định và đánh giá các rủi ro trong hoạt động kinh doanh, từ đó đưa ra các biện pháp phòng ngừa và giảm thiểu rủi ro.
- Tăng cường uy tín và niềm tin của các bên liên quan: Việc thực hiện KTNB cho thấy sự chuyên nghiệp và trách nhiệm của doanh nghiệp, từ đó tăng cường uy tín và niềm tin của các bên liên quan như cổ đông, nhà đầu tư, ngân hàng và các đối tác kinh doanh.
3.2. Giảm thiểu rủi ro qua kiểm toán nội bộ
Kiểm toán nội bộ giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro trong hoạt động kinh doanh thông qua các biện pháp sau:
- Phát hiện và đánh giá các rủi ro: Qua việc kiểm tra và đánh giá hoạt động kinh doanh, KTNB giúp doanh nghiệp phát hiện và đánh giá các rủi ro có thể xảy ra trong quá trình hoạt động.
- Đưa ra khuyến nghị và giải pháp cải thiện: Dựa trên kết quả kiểm toán, KTNB sẽ đưa ra các khuyến nghị và giải pháp cải thiện để giảm thiểu rủi ro trong hoạt động kinh doanh.
- Giám sát việc thực hiện các biện pháp cải thiện: Sau khi đưa ra khuyến nghị và giải pháp cải thiện, KTNB sẽ theo dõi và giám sát việc thực hiện để đảm bảo tính hiệu quả của các biện pháp này.
3.3. Những giải pháp giá trị kiểm toán nội bộ
Để đảm bảo tính hiệu quả và giá trị của kiểm toán nội bộ, doanh nghiệp có thể áp dụng những giải pháp sau:
- Xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ hiệu quả: Doanh nghiệp cần xây dựng, duy trì một hệ thống kiểm soát nội bộ hiệu quả để đảm bảo tính chính xác, đầy đủ của thông tin tài chính và hoạt động kinh doanh.
- Tăng cường khả năng giám sát và phòng ngừa rủi ro: Doanh nghiệp cần tăng cường khả năng giám sát và phòng ngừa rủi ro trong hoạt động kinh doanh. Từ đó giúp giảm thiểu các sai sót và lỗ hổng trong hệ thống kiểm soát nội bộ.
- Đào tạo và nâng cao năng lực cho bộ máy kiểm toán nội bộ: Doanh nghiệp cần đầu tư vào việc đào tạo và nâng cao năng lực cho bộ máy KTNB. Từ đó đảm bảo tính chuyên nghiệp và hiệu quả trong công việc.
4. Trường hợp bắt buộc và phân biệt kiểm toán nội bộ và kiểm toán độc lập
Trong một số trường hợp, doanh nghiệp có thể bị yêu cầu thực hiện KTNB theo quy định của pháp luật. Yêu cầu này cũng có thể đến từ các bên liên quan như cổ đông, ngân hàng hoặc cơ quan quản lý nhà nước. Tuy nhiên, kiểm toán nội bộ và kiểm toán độc lập là hai khái niệm khác nhau, mục đích và phạm vi công việc cũng khác nhau.
Kiểm toán nội bộ là hoạt động do chính doanh nghiệp tổ chức và thực hiện. Nhằm đánh giá hiệu quả của hệ thống kiểm soát nội bộ và hoạt động kinh doanh. Trong khi đó, kiểm toán độc lập là hoạt động được thực hiện bởi một bên thứ ba độc lập với doanh nghiệp, nhằm xác định tính chính xác và đầy đủ của thông tin tài chính trong báo cáo tài chính.
Một điểm khác biệt quan trọng giữa kiểm toán nội bộ và kiểm toán độc lập là người thực hiện. Kiểm toán nội bộ được thực hiện bởi các chuyên gia KTNB thuộc bộ máy kiểm toán nội bộ của doanh nghiệp. Trong khi đó, kiểm toán độc lập được thực hiện bởi các chuyên gia kiểm toán độc lập thuộc các công ty kiểm toán độc lập.
5. Thực trạng kiểm toán nội bộ tại các doanh nghiệp Việt Nam
5.1. Mô hình kiểm toán nội bộ
Hiện nay, tại các doanh nghiệp Việt Nam, mô hình KTNB phổ biến nhất là mô hình tự thực hiện. Điều này có nghĩa là doanh nghiệp sẽ tự thành lập và tổ chức hoạt động của bộ máy kiểm toán nội bộ. Tuy nhiên, cũng có một số doanh nghiệp áp dụng mô hình thuê ngoài, trong đó doanh nghiệp sẽ thuê các công ty kiểm toán độc lập để thực hiện kiểm toán nội bộ.
5.2. Hình thức tổ chức bộ máy kiểm toán nội bộ
Tại các doanh nghiệp Việt Nam, bộ máy KTNB thường được tổ chức theo 2 hình thức:
- Bộ máy KTNB độc lập: Trong trường hợp này, bộ máy KTNB được tổ chức riêng biệt và hoạt động độc lập với các bộ phận khác trong doanh nghiệp.
- Bộ máy KTNB tích hợp: Đây là hình thức tổ chức bộ máy KTNB được tích hợp vào các bộ phận khác trong doanh nghiệp, ví dụ như bộ máy kiểm soát nội bộ thuộc về bộ phận tài chính hoặc bộ phận kiểm soát nội bộ thuộc về bộ phận quản lý chất lượng.
5.3. Hạn chế của tổ chức kiểm toán nội bộ tại các doanh nghiệp Việt Nam
Mặc dù kiểm toán nội bộ có vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu rủi ro và đảm bảo tính chính xác của thông tin tài chính, tuy nhiên, tại các doanh nghiệp Việt Nam, tổ chức kiểm toán nội bộ còn tồn tại một số hạn chế sau:
- Thiếu sự độc lập: Do bộ máy KTNB được tổ chức và hoạt động bởi chính doanh nghiệp, nên không đảm bảo tính độc lập trong công việc kiểm toán.
- Thiếu năng lực và kinh nghiệm: Một số doanh nghiệp vẫn chưa đầu tư đầy đủ vào việc đào tạo và nâng cao năng lực cho bộ máy KTNB, dẫn đến thiếu kinh nghiệm và chuyên môn trong công việc kiểm toán.
- Thiếu sự minh bạch: Do bộ máy KTNB hoạt động bên trong doanh nghiệp, nên không đảm bảo tính minh bạch trong quá trình thực hiện kiểm toán.
5.4 Ngân hàng có bắt buộc phải có kiểm toán nội bộ hay không?
Theo quy định tại Điều 41 Luật Các tổ chức tín dụng 2010 về kiểm toán nội bộ như sau:
Kiểm toán nội bộ
1. Tổ chức tín dụng phải thành lập kiểm toán nội bộ chuyên trách thuộc Ban kiểm soát thực hiện kiểm toán nội bộ tổ chức tín dụng.
2. Kiểm toán nội bộ thực hiện rà soát, đánh giá độc lập, khách quan đối với hệ thống kiểm soát nội bộ; đánh giá độc lập về tính thích hợp và sự tuân thủ quy định, chính sách nội bộ, thủ tục, quy trình đã được thiết lập trong tổ chức tín dụng; đưa ra kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả của các hệ thống, quy trình, quy định, góp phần bảo đảm tổ chức tín dụng hoạt động an toàn, hiệu quả, đúng pháp luật.
3. Kết quả kiểm toán nội bộ phải được báo cáo kịp thời cho Hội đồng quản trị, Hội đồng thành viên, Ban kiểm soát và gửi Tổng giám đốc (Giám đốc) của tổ chức tín dụng.
Theo đó, ngân hàng thương mại bắt buộc thành lập kiểm toán nội bộ ngân hàng chuyên trách thuộc Ban kiểm soát thực hiện kiểm toán nội bộ ngân hàng thương mại.
Kết luận
Kiểm toán nội bộ là một hoạt động quan trọng trong việc đảm bảo tính chính xác và đầy đủ của thông tin tài chính và hoạt động kinh doanh tại các doanh nghiệp. Qua những chia sẻ phía trên, Jobsnew hy vọng đã giúp bạn nhận thấy rõ hơn về vai trò, quyền hạn, lợi ích cũng như thấy được sự quan trọng cần thiết của việc tổ chức và thực hiện KTNB trong doanh nghiệp.
Tuy nhiên, để đảm bảo tính hiệu quả và giá trị của KTNB, doanh nghiệp cần đầu tư đầy đủ và chú ý đến các yếu tố như độc lập, năng lực và minh bạch trong tổ chức và hoạt động của bộ máy kiểm toán nội bộ. Đừng quên theo dõi Jobsnew Blog để cập nhật thêm nhiều thông tin hữu ích về nghề nghiệp và cơ hội việc làm hấp dẫn nhé!
