Tại Việt Nam, hoạt động khai thác khoáng sản được quy định bởi Luật Khoáng sản năm 2010. Theo đó, tổ chức, cá nhân muốn thực hiện khai thác phải được cấp giấy phép khai thác khoáng sản. Tuy nhiên không phải ai cũng hiểu về những vấn đề xoay quanh đến khai thác và chế biến khoáng sản. Để hiểu rõ hơn các thông tin liên quan, mời bạn cùng tôi khám phá qua bài viết dưới đây.
1. Quy định pháp luật về khai thác khoáng sản
1.1. Các điều khoản Luật hiện hành liên quan đến khai thác khoáng sản
Các điều khoản Luật hiện hành liên quan đến khai thác khoáng sản được quy định tại Luật Khoáng sản năm 2010 và các văn bản hướng dẫn thi hành. Theo đó, khai thác khoáng sản là hoạt động nhằm thu hồi khoáng sản. Bao gồm xây dựng cơ bản mỏ, khai đào, phân loại, làm già, các hoạt động khác có liên quan.
Để được cấp phép khai thác, tổ chức, cá nhân phải đáp ứng các điều kiện:
- Có giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh hoặc giấy chứng nhận đầu tư.
- Có phương án khai thác được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt.
- Có đủ vốn để thực hiện dự án khai thác khoáng sản.
- Có phương án bảo vệ môi trường được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt.
Cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp phép khai thác khoáng sản là Bộ Tài nguyên và Môi trường đối với khoáng sản thuộc danh mục khoáng sản do Chính phủ quy định. Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có thẩm quyền cấp phép cho hoạt động khai thác không thuộc danh mục khoáng sản do Chính phủ quy định. Quyền khai thác khoáng sản được cấp cho tổ chức, cá nhân trong thời hạn là 20 năm, 30 năm hoặc 50 năm, tùy theo loại khoáng sản và điều kiện khai thác.
Tổ chức, cá nhân được cấp phép có nghĩa vụ:
- Thực hiện đúng nội dung giấy phép khai thác.
- Bảo vệ môi trường trong hoạt động khai thác.
- Thực hiện nghĩa vụ tài chính đối với Nhà nước.
Luật Khoáng sản cũng quy định các nguyên tắc: Khai thác khoáng sản phải bảo đảm an toàn cho người, tài sản, môi trường và không gây ảnh hưởng xấu đến các hoạt động khác. Ngoài ra, quá trình khai thác phải thực hiện theo quy hoạch đã phê duyệt và giấy phép được cấp. Như vậy, pháp luật Việt Nam quy định chặt chẽ các điều kiện, thủ tục và nguyên tắc khai thác khoáng sản. Từ đó đảm bảo khai thác hợp lý, tiết kiệm và hiệu quả. Đồng thời bảo vệ môi trường và các hoạt động khác.
1.2. Quy định về giấy phép và quản lý khai thác khoáng sản
Theo quy định của Luật Khoáng sản 2010, giấy phép khai thác là văn bản do cơ quan quản lý Nhà nước có thẩm quyền cấp cho tổ chức hoặc cá nhân để khai thác tại khu vực đã được phép thăm dò. Điều kiện cấp giấy phép được quy định như sau:
- Có giấy phép thăm dò khoáng sản đối với khu vực đề nghị cấp giấy phép.
- Có vốn chủ sở hữu ít nhất bằng 30% tổng số vốn đầu tư của dự án đầu tư khai thác.
- Có phương án khai thác đảm bảo an toàn, bảo vệ môi trường và sử dụng hiệu quả khoáng sản.
- Có phương án đền bù, giải phóng mặt bằng và tái định cư (đối với trường hợp khai thác trong khu vực có dân cư sinh sống).
Trong thời hạn không quá 90 ngày, kể từ ngày nhận được hồ sơ hợp lệ, cơ quan quản lý Nhà nước có thẩm quyền sẽ cấp giấy phép. Giấy phép khai thác khoáng sản có thời hạn không quá 30 năm và được gia hạn nhiều lần. Nhưng tổng thời gian gia hạn không quá 20 năm.
Nội dung của giấy phép bao gồm:
- Tên tổ chức, cá nhân được cấp giấy phép.
- Tên, trữ lượng khoáng sản, diện tích khu vực khai thác.
- Thời hạn khai thác.
- Phương pháp khai thác.
- Tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về an toàn, bảo vệ môi trường trong khai thác.
- Nghĩa vụ tài chính, nghĩa vụ khác có liên quan.
Quản lý khai thác khoáng sản xoay quanh các vấn đề:
- Quy hoạch khoáng sản.
- Thẩm định, cấp phép thăm dò, khai thác.
- Quản lý hoạt động thăm dò, khai thác.
- Thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm trong hoạt động thăm dò, khai thác.
Các biện pháp quản lý khai thác khoáng sản:
- Quy định về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về an toàn, bảo vệ môi trường.
- Quy định về nghĩa vụ tài chính của tổ chức, cá nhân khai thác.
- Quy định về chế độ báo cáo, thống kê về hoạt động thăm dò, khai thác.
- Thực hiện thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm trong hoạt động thăm dò, khai thác.
2. Khai thác khoáng sản trái phép
2.1. Định nghĩa và ví dụ về khai thác trái phép
Khai thác khoáng sản trái phép là hành vi khai thác không có giấy phép của cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc khai thác không đúng với nội dung giấy phép. Chẳng hạn như vượt quá mức sản lượng được phép và khai thác không đúng phương pháp.
Ví dụ về khai thác khoáng sản trái phép:
- Khai thác vàng, đá quý, cát, sỏi, đá vôi,… tại các khu vực rừng, núi, sông, suối mà không có giấy phép khai thác của cơ quan nhà nước.
- Khai thác tại các khu vực cấm, tạm thời cấm hoạt động khoáng sản
Tác hại của khai thác trái phép:
- Gây mất an ninh, trật tự, an toàn xã hội.
- Gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến sức khỏe con người, động thực vật và hệ sinh thái.
- Làm cạn kiệt tài nguyên khoáng sản, gây thiệt hại cho quốc gia.
2.2. Các hình phạt và xử lý vi phạm
Theo quy định của pháp luật Việt Nam, hành vi khai thác khoáng sản trái phép có thể bị xử lý vi phạm hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.
Xử lý vi phạm hành chính
Hành vi khai thác khoáng sản trái phép bị xử lý vi phạm hành chính theo quy định tại Nghị định số 36/2020/NĐ-CP ngày 24 tháng 5 năm 2020. Theo đó, Chính phủ có quy định các mức tiền phạt như sau:
- Phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 5 – 10 triệu đồng đối với hành vi khai thác không có giấy phép tại khu vực chưa được phép hoạt động khoáng sản.
- Phạt tiền từ 10 – 30 triệu đồng đối với hành vi khai thác không có giấy phép tại khu vực được phép hoạt động khoáng sản nhưng không thuộc khu vực được phép khai thác của tổ chức, cá nhân đó.
- Phạt tiền từ 30 – 50 triệu đồng đối với hành vi khai thác không có giấy phép tại khu vực được phép hoạt động khoáng sản và thuộc khu vực được phép khai thác của tổ chức, cá nhân đó.
- Phạt tiền từ 50 – 100 triệu đồng đối với hành vi khai thác không có giấy phép tại khu vực cấm hoạt động khoáng sản.
Truy cứu trách nhiệm hình sự
Hành vi khai thác trái phép có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 227 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017. Theo quy định này, người nào khai thác khoáng sản trái phép với khối lượng từ 500 tấn trở lên, thì bị phạt tiền từ 500.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng, phạt tù từ 01 đến 03 năm.
Nếu khối lượng khoáng sản khai thác trái phép dưới 500 tấn nhưng đã gây hậu quả nghiêm trọng thì bị phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng, phạt tù từ 06 tháng đến 02 năm. Đối với cá nhân là chủ mưu, chỉ huy, tổ chức thực hiện hành vi khai thác trái phép có thể bị phạt tù cao nhất là 07 năm. Tùy theo mức độ vi phạm sẽ có những mức phạt tương ứng.
Ngoài ra, người vi phạm còn có thể chịu những hậu quả sau:
- Tịch thu toàn bộ giá trị bằng tiền của khối lượng khoáng sản đã khai thác trái phép.
- Buộc phải nộp lại số lợi bất hợp pháp có được do thực hiện hành vi vi phạm hành chính.
- Buộc phải khôi phục lại tình trạng ban đầu của khu vực đã khai thác trái phép.
2.3. Các biện pháp phòng, chống khai thác trái phép
Trong những năm gần đây, Chính phủ Việt Nam đã có nhiều nỗ lực trong công tác phòng, chống khai thác khoáng sản trái phép. Tuy nhiên, tình trạng này vẫn còn diễn ra ở nhiều nơi, gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng. Để ngăn chặn tình trạng này, cần có sự chung tay của cả cộng đồng. Đặc biệt là các cơ quan chức năng cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm. Một số biện pháp Nhà nước hướng đến là:
- Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về khoáng sản, nâng cao nhận thức của người dân về tác hại của khai thác khoáng sản trái phép.
- Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát hoạt động khai thác khoáng sản.
- Xử lý nghiêm các hành vi khai thác trái phép.
3. Những ảnh hưởng của hoạt động khai thác khoáng sản
Tác động đến môi trường
Tác động môi trường của hoạt động khai thác khoáng sản có thể được chia thành 2 loại chính: tác động trực tiếp và tác động gián tiếp.
- Tác động trực tiếp bao gồm: Mất đất (hoạt động khai thác đòi hỏi phải đào bới, san lấp mặt bằng, ảnh hưởng đến cảnh quan tự nhiên, hệ sinh thái và khả năng sử dụng đất cho các mục đích khác), ô nhiễm nước (do các chất thải bụi, kim loại nặng và hóa chất, ảnh hưởng đến chất lượng nước mặt và nước ngầm, gây hại cho sức khỏe con người và các sinh vật sống trong nước), ô nhiễm không khí (do phát thải bụi, khí độc, và các chất ô nhiễm khác, ảnh hưởng sức khỏe con người và gây ô nhiễm môi trường).
- Tác động gián tiếp bao gồm: Dòng thải axit (vấn đề nghiêm trọng đối với các vùng mỏ, đặc biệt là mỏ than, gây xói mòn đất, ô nhiễm nước và ảnh hưởng đến hệ sinh thái), suy thoái đất (do các tác động xói mòn, rửa trôi, ô nhiễm, làm giảm khả năng sản xuất nông nghiệp và lâm nghiệp của đất), mất đa dạng sinh học (do phá hủy môi trường sống của các loài động thực vật).
Tác động đến xã hội
Tác động xã hội của hoạt động khai thác khoáng sản được chia thành 2 loại chính: tác động tích cực và tác động tiêu cực.
- Tác động tích cực bao gồm: Tạo việc làm cho người dân địa phương, giúp cải thiện đời sống kinh tế và xã hội của cộng đồng. Tăng thu nhập quốc dân và thúc đẩy phát triển kinh tế.
- Tác động tiêu cực bao gồm: Xung đột xã hội giữa các bên liên quan, chẳng hạn như giữa doanh nghiệp khai thác, chính quyền và cộng đồng dân cư. Ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến sức khỏe con người và các sinh vật sống. Lãng phí tài nguyên do việc khai thác không hợp lý.
Kết luận
Trước khi cấp giấy phép khai thác, cơ quan nhà nước có thẩm quyền phải tổ chức đấu giá quyền khai thác khoáng sản. Việc đấu giá quyền khai thác khoáng sản nhằm đảm bảo quyền lợi cho Nhà nước và người dân, tránh tình trạng khai thác trái phép. Dưới góc nhìn của tôi thì các công ty khai thác khoáng sản cần có chính sách và phương hướng hiệu quả, bền vững. Từ đó đảm bảo hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường.
Thông qua những chia sẻ trên, tôi tin rằng đã mang đến cho các bạn đọc những thông tin liên quan đến những quy định về khai thác khoáng sản. Để tìm kiếm những bài viết bổ ích khác, các bạn có thể theo dõi qua website Jobsnew.vn hoặc Jobsnew Blog.
